فهرست مطالب
فصلنامه مطالعات راهبردی
سال چهاردهم شماره 2 (پیاپی 52، تابستان 1390)
- تاریخ انتشار: 1390/06/10
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 7-46مقاله حاضر به پژوهش در پاسخ بدین پرسش می پردازد که ماهیت تغییرات جهان عرب در 2011 را در قالب کدام نظریه می توان فهم و تبیین کرد و مهمتر از آن اینکه، آهنگ آتی تغییرات مزبور را چگونه می توان برآورد نمود؟ فرضیه ای که در صدد آزمون آن هستیم، بدین قرار است که شش نظریه دولت درمانده، خیزش علیه تحقیر، نفوذ فراگیر، موج چهارم دموکراسی، تعدیل آمریکاستیزی و بازگشت به هویت اسلامی، هر کدام وجه مهمی از تغییرات اخیر را توضیح داده اند، اما نظریه دیگری به نام «حکمرانی آناکرونیستی» یا حکمرانی نا همزمان و نا بهنگام، علاوه بر آن نظریات قادر به تبیین ابعاد فرومانده ماهیت و دلالت های این تغییرات می باشد.کلیدواژگان: بیداری اسلامی، تغییر رژیم، دولت درمانده، حکمرانی آناکرونیستی، آمریکاستیزی، موج چهارم دموکراسی، تحقیر، نفوذ فراگیر
-
صفحات 47-78
سرنگونی چند دولت عربی در سال 2011 و تداوم اعتراضات در سوریه و یمن و احتمال گسترش آن به چند کشور دیگر، موجب به هم خوردن مرزبندی های قدرت و هویت در خاورمیانه شده است. پرسش این است که تحولات جهان عرب چه تاثیری بر گفتمان های جهان عرب دارد و چه نوع صورت بندی از هویت و قدرت در منطقه خاورمیانه در حال شکل گیری است؟ برای پاسخ، چالش های اساسی جهان عرب، بازیگران موثر بر آن و گفتمان های موجود در این منطقه، بررسی و نشان داده شده است که گفتمان های اقتدارگرایی در جهان عرب، به ویژه در تونس و مصر، موقعیت مسلط خود را از دست داده و گفتمان اسلام گرایی، موقعیت بهتری کسب کرده و در مسیر تبدیل شدن به گفتمان مسلط در برخی از این جوامع است.
کلیدواژگان: بهار عربی، رویکرد گفتمانی، اسلام گرایی مدنی، صورت بندی هویتی -
صفحات 79-110
هدف این مقاله، بررسی مهمترین مولفه های موثر بر چشم انداز سیاسی جنبش های انقلابی عربی و چالش های پیش روی الگوی نوین دولت در خاورمیانه عربی میباشد. یافته ها نشان میدهد در مرحله گذار به دولت مدنی، مولفه هایی مانند ماهیت دولت و نوع واکنش رژیم سیاسی به جنبش انقلابی، نوع ایتلاف یا انشقاق گفتمان های فکری سیاسی نوگرا با احزاب سنتی اسلام گرا، بیطرفی یا نوع مداخله نیروهای مسلح، و کیفیت تاثیرگذاری عوامل فراملی، منجر به سه الگوی گذار نسبتا مسالمت آمیز در مصر و تونس، جنگ داخلی در لیبی و مبارزات مسلحانه در سوریه و یمن و آغاز اصلاحات ساختاری تدریجی در اردن و مراکش شده است.
کلیدواژگان: جنبشهای عربی، الگوی دولت، گذار سیاسی، اسلامگرایان، کنشگران فراملی -
صفحات 111-134
هدف اصلی این نوشتار، بررسی نقش شبکه های اجتماعی و کانال های ماهواره ای در وقوع و تکوین انقلاب های عربی می باشد. در واقع، تاریخ جدید عربی در سایه جهانی شدن و شبکه های اجتماعی رقم خورده است. به تبع، انقلاب های جوانان عرب، ادبیات جدیدی را در روابط بین الملل و مطالعه انقلاب های مجازی و پست مدرن به وجود می آورد که خود گویای این نکته خواهد بود که خاورمیانه را دیگر نمی توان از دیدگاه های جامعه شناسی سیاسی صرف غربی مطالعه کرد. از همین زاویه است که این نوشتار سعی می کند از منظر نظریه های انتقادی و مطرح شده از سوی نویسندگان عرب، به بررسی و کندوکاو انقلاب های عربی بپردازد.
کلیدواژگان: شبکه های اجتماعی، انقلابهای عربی، فیس بوک، توییتر، الجزیره -
صفحات 135-158
با وقوع حادثه11 سپتامبر، آمریکا ایجاد اصلاحات در کشورهای خاورمیانه را سرلوحه برنامه خود در قالب طرح خاورمیانه بزرگ قرارداد. این طرح طی سال 2002م و در قالب رویکردی به ظاهر اجتماعی، اما به شدت سیاسی - امنیتی در دستور کار سیاست خارجی آمریکا قرار گرفت. عدم اشراف و توجه طراحان این سیاست به عوامل جامعهشناختی در منطقه، سهم شگرفی در عدم موفقیت و ناکامی طرح مزبور داشت. تحولات یکسال اخیر خاورمیانه که متاثر از بیداری اسلامی در حوزه عربی است، بازتاب ناکمی این طرح به شمار میرود. در این راستا، یکی از دلایل موفقیت و تداوم حضور مردم در صحنه، بومیبودن و اصالت مردمی خیزش خاورمیانه و عدم نقشآفرینی نیروهای بینالمللی در خلق این حرکت میباشد. بحرین یکی از اضلاع اصلی این بیداری اسلامی است که گرانیگاه بحث نوشتارحاضر است.
کلیدواژگان: خاورمیانه بزرگ، هویت، سازهانگاری، دموکراسیسازی، بحرین، بیداری اسلامی -
صفحات 159-198
مقاله حاضر، به بررسی مقایسه ای انقلاب اسلامی ایران و انقلاب 25 ژانویه مصر میپردازد و مفروضه آن این است که بدون این بررسی، فهم و تبیین انقلاب مصر ممکن نیست. پشتوانه نظری مقاله، نظریه فرایند انقلابی و همچنین، نظریه «فرصت سیاسی» در چارچوب جامعه شناسی جنبش های اجتماعی است. کاربست این نظریه ها نشان میدهد انقلاب اسلامی ایران فرصت سیاسی مناسبی برای جنبش انقلابی مصر فراهم نمود تا در زمانی کوتاهتر و با صرف هزینه ای کمتر به پیروزی برسد، اما درسگیری رژیم مبارک، ارتش مصر و ایالات متحده از انقلاب ایران موجب شده است آنها در پی محدودکردن فرصت اسلامگرایان برای تسخیر کامل فضای سیاسی و گذر از اسلامگرایی اجتماعی به اسلامگرایی سیاسی باشند.
کلیدواژگان: بسیج انقلابی، فرصت سیاسی، پسااسلامگرایی، اسلامگرایی، کنش انقلابی -
صفحات 199-233
چشم انداز تحولات سیاسی جهان عرب، با توجه به جنبش های اعتراضی اخیر، تابع متغیرهای متعددی است. نیروها یا کنشگران خارجی مجموعه ای از مهمترین متغیرهایی هستند که آینده سیاسی جهان عرب را تحت تاثیر قرار دادهاند. نحوه موضع گیری و دخالت کنشگران خارجی- شامل دولتها، نهادهای بین المللی دولتی و کنشگران غیردولتی- در امور کشورهای عرب درگیر با اعتراضات، تابع متغیرهای دیگری است که امنیت و منافع اقتصادی در راس آنها قرار دارند و سپس، ملاحظاتی چون دموکراسی، حقوق بشر و رهایی از سلطه قدرتهای بزرگ مطرح میشود. در عمل، بیشتر دخالت ها از سوی کنش گران دولتی صورت گرفته و این دخالت ها، اکثرا به نفع هواداران تحولات بوده است.
کلیدواژگان: جهان عرب، جنبشهای اعتراضی، دخالتهای خارجی، نهادهای بینالمللی دولتی، کنشگران غیردولتی، استقلال
-
Pages 7-46This Article tries to answer this question: which theory can help us to understand & explain the Nature of Arab World Changes in the nature of Arab World Changes in sol, and predict the future trends of these changes? Author argues that everyone of these six theories including failed state, uprising against humiliation, Pervasive penetration, fourth Wave of Democracy, modification of Anti – Americanism and return ti Islamic Identity, can Explain some aspects of changes in Arab world, Mean while, the theory of "Anachronistic Governance", Can give us a more comprehensive Explanation of these changes.Keywords: Islamic awakening, Regime change, Failed State, Anachronistic Governance, Anti – Americanism, Fourth Wave of Democracy, Humiliation, Pervasive Penetration
-
Pages 79-110
This article tries to review the important & Effective Components on Political prospects of Arab revolutionary Movements & Challenges of New model of State in Arabic Middle East. Findings reveal that in the transition to civil state, Components like: Nature of State, Types of Political Regime's response toward revolutionary movement, Coalition or Disintegration of Modernist Political discourses with traditional Islamic parties, neutrality or kind of intervention of military forces & the quality of transnational actors Role, has made three models of transition in these countries: relatively Peaceful transition in Tunisia & Egypt, Internal War in Libya & armed struggles in Syria & Yemen, and as a third type, begin gradual structural reforms in Jordan & Morocco, by taking into consideration these three models & also the balancing role of army in new state in Tunisia & Egypt, theoretical & strategic rethinking of Islamists, and Struggle of regional & international actors to influence the structure and theoretical & political discourses of new states, We can argue that in that in the long run, Moderate Islamic States will replace Authoritarian Regimes in Arab World.
Keywords: Arab Movements, State Model, Political transition, Transnational Actors, Islamists -
Pages 111-134
The main purpose of this article is to review social Networks & satellite channels Role in occurrence & constitution of Arab revelations. Author argues that new history of Arab world has been shaped under the shadows of globalization & social networks. Arab youth revolutions brings about anew literature in IR & study of virtual & postmodern revolutions, which in turn shows that western political sociological approaches are not valid frameworks to study middle east. That's why, this article tries to investigate Arab revolutions by critical theories & writings of Arab authors.
Keywords: Social Net Works, Arabic Revolutions, Facebook, Aljazeere -
Pages 135-158
By Occurrence of a/11/u. s put the Reform in middle east countries in its Agenda in the form of Greater middle east plan. This plan Was applied in us foreign policy in 2002 with a Social appearance but a deep political & security reality, Ignorance of the Planners of greater middle east policy about Societal factors in the region, had a great part in its failure Recent upheaval's in middle east Which are caused by Islamic awakening in Arabic region, are outcomes of that failure one of the Causes of success & continuity of people's presence in the scene of protests, is the indigenous & original Nature of middle eastern developments & non – involvement of international forces in this upheavals.Bahrainis one of the main fronts of Islamic Awakening & this article tries to focus on it.
Keywords: Greater Middle East, Identity, constructivism, Democratization, Islamic awakening, Bahrain -
Pages 159-198
This article using this method, is going to Compare Islamic Revolution of Iran (1979) & Jan. 25th Revolution in Egypt, and assumes that without such an analysis, it's not possible to understand & explain Egypt Revolution. Theoretical Background of article is theory of Political opportunity from sociological framework for analysis of social movements. By Application of these theories, author argues that Islamic Revolution of Iran, provided a suitable political opportunity for revolutionary movement in Egypt & decrees as its costs & length in the way to victory. But Mubarak Regime, Egypt military forces & U.S. by learning from Iran's revolution, try their best to limit political opportunities for Islamists to conquer the whole political sphere of Egypt & manage the transition from Social Islamism toward Political Islamism.
Keywords: revolutionary mobilization, Political Opportunity, Post Islamism, Islamism, Revolutionary Action -
Pages 199-233
Prospect of Arab World Political upheavals based on recent opposition movements, is under influence of several Variables. Foreign Actors & Forces are among important Variables that influence political future of Arab World. Foreign actors intervention & view (including states, governmental international institution & non – governmental actors) toward Arab countries involved in internal protests, are determined by other variables, at first security & Economic interests and after them Democracy human rights & emancipation from great power's hegemony.
Keywords: Arab World, Opposition Movements, Foreign Intervention, Governmental International Institutions, Non – Governmental Actors, Independence